در بسیاری از کلاس های درس در دنیا، دانش آموزان در ردیف های مرتب پشت سر یکدیگر می نشینند. گاهی اوقات روی یکی از دسته های صندلی دانش آموز، تخته ای چوبی به عنوان سطحی برای نوشتن و گاهی میزی جلوی دانش آموز وجود دارد گاهی نیز صندلی هایی را می بینیم که با پیچ به کف کلاس محکم شده اند. غالباً جلوی چنین کلاس هایی، سکوهایی(که همه ی دانش آموزان بتوانند معلم را ببینند) وجود دارد که معلم روی آن می ایستد. در مقابل چنین کلاس هایی، کلاس های درس دیگری هستند که دانش آموزان آن ها به صورت دایره ای بزرگ دور تا دور دیوارهای کلاس می نشینند و یا حتی ممکن است گروه های کوچکی از دانش آموزان در قسمت های گوناگون کلاس با هم مشغول کار باشند. بعضی اوقات نیز به صورت نعلی شکل دور معلم می نشینند که در نگاه اول، مشخص نمی شود معلم کیست. راه های متعددی را در ترتیب میز و صندلی ها مشاهده می کنیم که باعث مطرح شدن سؤالات زیادی می شود. برخی از این سؤال ها عبارت اند از: آیا مدرسه هایی که از انواع چیدمان کلاسی استفاده می کنند، برای آن ها شیوه ای مستمر است یا صرفاً از آن نوع چینش به عنوان مد روز استفاده می کنند؟ آیا ذاتاً ایده ی برتری درباره ی ترتیب چیدن صندلی ها وجود دارد، یا این که چنین کلاس هایی محصول اعتقادی سنتی هستند؟ آیا نوعی از ترتیب چیدن میز و صندلی ها بر نوعی دیگر برتری دارد؟ مزایای هر چینش چیست؟ در این مقاله، درباره ی راه های گوناگون چیدمان میز و صندلی ها بحث شده است.
ردیف های مرتب
نشستن دانش آموزان در کلاس درس به صورت ردیفی، مزیت های زیادی دارد. به این معنا که معلم دید کافی بر همه ی دانش آموزان دارد و آن ها هم، معلم را به راحتی می بینند. این شیوه، ارائه ی درس را آسان می کند و معلم را قادر می سازد با تمام کسانی که سخن می گوید، ارتباط چشمی داشته باشد. هم چنین، برقراری نظم را آسان می کند. زیرا در صورت ردیفی نشستن، ایجاد بی نظمی مشکل تر می شود. اگر در کلاس، بین ردیف ها راهروهایی وجود داشته باشد، معلم می تواند به راحتی قدم بزند و ارتباط شخصی بیش تری با تک تک دانش آموزان برقرار سازد و آن چه را که انجام می دهند، مشاهده کند. شیوه ی نشستن ردیفی ایجاب می کند، معلمان با تمام کلاس کار کنند. بعضی از فعالیت ها، مختص این نوع از سر کلاس نشستن هستند. برای مثال، می توان توضیح یک نکته ی دستوری، تماشای فیلم، استفاده از تخته و نشان دادن یک پاراگراف به صورت متنی با استفاده از پروژکتور اُورهد را نام برد. هم چنین وقتی دانش آموزان در انواع خاصی از تمرین زبان شرکت داده می شوند، مفید است. زیرا، اگر توجه همه ی دانش آموزان روی یک تکلیف متمرکز شود، همه ی کلاس پیام یکسانی دریافت می کنند.
هنگامی که معلم با کلاسی کار می کند که به صورت ردیفی نشسته اند، بسیار مهم است که از حفظ ارتباط با دانش آموزان اطمینان حاصل کند و تک تک آن ها را متوجه خود سازد. بنابراین، اگر از دانش آموزان سؤالی می پرسد، به یاد داشته باشد که از دانش آموزان عقب کلاس درس به ویژه آن هایی که ساکت ترند نیز، سؤال کند و فقط به آن هایی که نزدیک هستند، اکتفا نکند. معلمان باید در اطراف کلاس درس حرکت کند تا همه ی دانش آموزان را ببیند و عکس العملشان را نسبت به آن چه در حال انجام است، بسنجد. ترفندی که اکثر معلمان به کار می برند، این است که پیوسته دانش آموزان را در حال حدس زدن نگه می دارند. به ویژه آن جایی که معلمان سؤالات انفرادی می پرسند، ضرورت دارد که از دانش آموزان به ترتیب سؤال نپرسند. چنان چه این کار را بکنند، کارشان بسیار کسالت آور می شود و دانش آموزان می دانند کِی قرار است از آن ها سؤال شود و اگر یکدفعه از آن ها سؤال شد، دیگر مورد سؤال قرار نخواهند گرفت. بهتر است از دانش آموزان همه ی قسمت های کلاس و آن هم به صورت کاملاً تصادفی، سؤال شود؛ چون این کار همه ی دانش آموزان را آماده و هوشیار نگه می دارد. در بسیاری از کلاس های درس در دنیا، معلمان ممکن است در یک لحظه با تعداد بین 40 تا 200 نفر، سر و کار داشته باشند. در چنین شرایطی، کلاس های ردیفی ممکن است بهترین و یا حتی تنها راه حل باشد.
دایره ای شکل و نعل اسبی
خیلی از معلمان و دانش آموزان در کلاس های کوچک تر، روش نعل اسبی و دایره ای را ترجیح می دهند. در شیوه ی نعل اسبی، معلم در قسمت انتهایی باز نعل قرار خواهد گرفت. چون باید در قسمتی باشد که تخته، پروژکتور اُورهد و یا رادیو ضبط قرار گرفته است. در شیوه ی دایره ای، موقعیت معلم (جایی که تخته قرار دارد)، از اشراف کمتری برخوردار است. کلاس هایی که به صورت دایره ای چیده شده اند، به طور جدی بیانگر باور و عقیده ی معلم و دانش آموزان هستند. در این شیوه ی نشستن، تمام افرادی که در یک دایره نشسته اند، احساس عمیق تری از برابری به نسبت این که معلم جدا و جلوی کلاس بایستد، وجود دارد. این مطلب ممکن است در مورد شیوه ی نعلی درست نباشد، چون معلم در مرکز قرار می گیرد. ولی در شیوه ی دایره ای، معلم فرصت بیش تری برای نزدیک شدن به دانش آموزان پیدا می کند. بنابراین اگر معلمی به کم کردن مرز بین خود و دانش آموزانش معتقد است، این شیوه به او کمک خواهد کرد. مزایای دیگر این شکل عبارت است از: همه ی دانش آموزان می توانند همدیگر را ببینند. در حالی که در کلاس ردیفی، اگر دانش آموز بخواهد با فرد پشت سرش ارتباط چشمی برقرار کند، مجبور است دید را از معلم بر دارد و به عقب بر گردد. در شیوه ی دایره ای و نعلی، نیازی به چنین جدایی نیست. بنابراین، کلاس برای دانش آموزان محلی صمیمی تر و بالقوه است تا از طریق گفت و گو، ارتباط چشمی و حرکات معنی دار بدن (مانند بالا بردن ابرو، شانه بالا انداختن و...) در اطلاعات و احساسات همدیگر سهیم شوند.
میزهای جداگانه
به نظر می رسد میزهای گرد و نعلی شکل، به طور رسمی تر با کلاس هایی که دانش آموزان در گروه های کوچک و میزهای اختصاصی نشسته اند، مقایسه شده اند. در چنین کلاس هایی، معلم در حال قدم زدن در کلاس، کار دانش آموزان را کنترل می کند و اگر مشکلی داشته باشند، به آن ها کمک می کند. آن ها را به کار وا می دارد و یا در گوشه و کنار، مطلبی را برایشان توضیح می دهد. در این شیوه از نشستن در کلاس، سلسله مراتب کمتری در فضای کلاس حاکم است. برای معلم خیلی آسان است که در حالی که دیگر میزها مشغول کارشان هستند با یک میز کار کند،. این روش، کم تر شبیه معلم و شاگردی به نظر می رسد. بیش تر شبیه بزرگ سالان مسئولی به نظر می رسد که مشغول یادگیری هستند. با وجود این، این شیوه ی نشستن در کلاس، خالی از اشکال نیست. در وهله ی اول، دانش اموزان ممکن است، که تمایل نداشته باشند با هم میزی های یکسانی کنار هم باشند، اما به مرور زمان ممکن است سلیقه شان تغییر کند. ثانیاً چون دانش آموزان پراکنده تر و جدا هستند، تدریس به کل کلاس مشکل تر می شود، شیوه ی نشستن دانش آموزان درباره ی سبک کار معلم و یا مؤسسه ای که در آن جا تدریس می شود، حرف های زیادی برای گفتن دارد. اکثر معلمان تمایل دارند ترتیب کلاسشان را دوباره تغییر دهند تا همیشه با ردیفی از دانش آموزان یکسان و چهره های کسل رو به رو نباشند. حتی جایی که از لحاظ فیزیکی محدودیت وجود دارد، مثل محدودیت میز و صندلی، این کار غیر ممکن است و معلمان می توانند چیدمان دیگری را برای صندلی ها انتخاب کنند.
